Birol BOZKURT

Ekonomi yönetimi Kur korumalı mevduat he­saplarından (KKM) çıkışı hızlandıracak adımlar atmaya devam ediyor. Bu kap­samda daha önce vergi alın­mayan KKM’ye yeni stopaj getirildi. Resmi Gazete’de ya­yımlanan Cumhurbaşkanı kararıyla KKM ile döviz tev­diat hesaplarından dönüşüm hesapları üzerinden Türk Li­rasına çevrilen mevduat he­saplarında; 6 aya kadar vadeli olanlarda yüzde 7,5, 1 yıla ka­dar vadeli olanlarda yüzde 5 oranında stopaj uygulanacak.

Altın cinsinden mevduat hesaplarından dönüşüm fi­yatı üzerinden Türk lirasına çevrilen mevduat hesapların­da; 6 aya kadar vadeli olanlar­da yüzde 7,5, 1 yıla kadar va­deli olanlarda yüzde 5 oranın­da stopaj getirildi. Uygulama, aynı oranlarla altın dönü­şümlü hesaplar ve kur koru­malı katılım hesapları için de geçerli olacak. Kur korumalı mevduat ve katılım hesapları­na kurumlar vergisi istisnası da 1 Temmuz’da kaldırılmıştı.

KKM uygulaması, Tür­kiye’de kurda istikrar sağla­mak amacıyla 21 Aralık 2021 tarihinde devreye alınmıştı. Devreye alındığı günden bu yana dolarizasyonu azaltma­ya katkı sağlasa da, kurların yükseldiği dönemlerde, pa­rasal genişlemeye yol açarak TCMB’nin para politikasının etkinliğini azaltan bir unsur olarak öne çıktı.

Bu neden­le, KKM’den çıkış için yeni ekonomi yönetimi geçen yıl­dan beri çeşitli düzenlemeler yapıyor. Son olarak 17 Tem­muz’da TCMB, KKM hesap­larına uygulanan faiz alt sını­rını politika faizinin %80’in­den %70’ine indirdi ve ek getiri ödemelerinin yapılma­yacağını bildirdi. Böylece, 22 Temmuz’dan itibaren geçerli olmak üzere KKM için faiz alt sınırı %40’tan %35’e geriledi.

KKM’de 50 milyar liralık düşüş

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) açıkladığı verilere göre KKM’deki hızlı çözül­me sürüyor. Bir önceki hafta 1 trilyon 881 milyar lira dü­zeyinde olan KKM’nin top­lam büyüklüğü, 49,7 milyar liralık düşüşle 1 trilyon 832 milyar liraya geriledi. KKM bakiyesi Ağustos 2023’teki 3,4 trilyon TL’lik zirvesin­den toplamda 1,6 trilyon TL düşüş kaydettmiş oldu. Ko­nuyla ilgili görüşlerine baş­vurduğumuz ekonomist­ler stopaj haberiyle birlikte KKM’deki düşüşün daha da hızlanacağını söylüyor.

KKM 140,8 milyar dolarla zirve yapmıştı

KKM stok bakiyesi geçen sene Temmuz sonunda 140.8 milyar dolar ile zirve yaptık­tan sonra, geçen sene sonun­da 96.1 milyar dolara, TCMB tarafından bir önceki gün açıklanan veriye göre Döviz Dönüşümlü Kur Koruma­lı Mevduat/Katılma (DDK­KM) toplam stok bakiyesi haziranda 4,3 milyar dolar gerileyerek 63,8 milyar dola­ra düşmüştü. Dün açıklanan son rakamlardan yapılan he­saplamalara göre KKM ba­kiyesi 55,3 milyar dolara ka­dar gerilemiş gibi görünü­yor. QNB Finansbank’ın bir raporundaki tahmine göre ise KKM tutarının Eylül so­nunda 40 milyar dolar, sene sonunda da 25 milyar dolar civarına gerileyebileceğini hesaplanıyor.

“Artık dövize dönüşten endişe edilmiyor”

Konuyla ilgili sorularımızı yanıtlayan Gedik Yatırım Ba­şekonomisti Serkan Gönenç­ler, stopaj kararını şu şekilde değerlendirdi: “KKM’de dü­ne kadar düz mevduatın aksi­ne stopaj avantajının devam etmesi halen dövize dönüş­ten endişe edildiği anlamına geliyordu.

Ancak şimdi sto­pajın düz mevduat ile eşit­lenmesi dövize dönüşten en­dişe edilmediğine işaret edi­yor. Bu arada KKM’de stopaj avantajının devam etmesinin çok da bir önemi yoktu; çün­kü KKM hesaplarına zaten düz mevduatın çok altında fa­iz verildiğinden stopaj avan­tajının çok bir anlamı kalmı­yordu. Şimdi KKM’de de sto­pajın artmasıyla, KKM’deki faiz dezavantajı daha da deza­vantajlı hale gelmiş oluyor.”

“KKM bir yıl içerisinde tasfiye edilmiş olacak”

Ekonomistler KKM’den dönen paranın sınırlı da olsa bir kısmı döviz mevduata gi­debileceğini söylerken, Mer­kez Bankası’nın artan rezev kalitesinin KKM’deki çözül­meyi hızlandırmada önemli bir etken olduğu görüşünde. Konuyla ilgili sosyal medya hesabı X’ten açıklama yapan Eski Merkez Bankası Başe­konomisti Prof. Hakan Kara, şunları söyledi; “Son dönem­de KKM’nin vergi avanta­jı kaldırıldı, faizi düşürüldü, stopajı artırıldı. Tercümesi: Ekonomi yönetimi diyor ki, yeterince döviz biriktirdim, KKM’deki çözülmeden kork­muyorum. KKM son haftalar­daki hızıyla çözülmeye devam ederse bir yıl içinde büyük öl­çüde tasfiye edilmiş olacak”

KKM’nin dolar bazlı seyri Yabancılar 1,4 milyar dolarlık tahvil aldı

19-26 Temmuz haftasında yurt dışı yerleşik yatırımcılar, reel olarak 128,5 milyon dolar hisse senedi satışı, 1 milyar 360,5 milyon dolar Devlet İç Borçlanma Senedi alımı ve 5 milyon dolar Özel Sektör Tahvil alımı gerçekleştirdi. Böylelikle yurt dışı yerleşik yatırımcılar geçtiğimiz hafta toplam 1 milyar 237,1 milyon dolarlık menkul kıymet aldı. Yılbaşından beri yurt dışı yerleşikler toplam 1 milyar 156 milyon dolarlık hisse senedi satışı, 11 milyar 100,9 milyon dolarlık DİBS alımı ve 379,1 milyon dolar ÖST alımı yaptı. Yurt dışı yerleşikler böylelikle 2024 yılında toplam 10 milyar 323,9 milyon dolarlık menkul kıymet alımı gerçekleştirmiş oldu.

Bankacılık sektörünün mevduatı 17,4 trilyon TL’ye çıktı

Merkez Bankası, verilerine göre bankacılık sektörünün toplam mevduatı, 26 Temmuz haftasında 156,8 milyar lira artarak 17 trilyon 401 milyar liraya yükseldi. Aynı dönemde bankalardaki TL cinsi mevduat yüzde 1,84 artışla 10 trilyon 547 milyar lira, yabancı para (YP) cinsinden mevduat ise yüzde 0,14 azalışla 6 trilyon 136 milyar 573 milyon lira oldu. Bankalarda bulunan toplam YP mevduatı, geçen hafta 195 milyar 978 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, bu tutarın 165,2 milyar doları yerlilerin hesaplarında toplandı.

Kredi hacmi artmaya devam ediyor

BDDK’nın verilerine göre, bankacılık sektörünün kredi hacmi 26 Temmuz itibarıyla 84,9 milyar lira arttı. Söz konusu dönemde kredi hacmi 13,9 trilyon liradan 14 trilyon 363 milyon liraya çıktı. Tüketici kredilerinin tutarı, 26 Temmuz itibarıyla 15 milyar 883 milyon lira yükselişle 1,7 trilyon liraya yükseldi. Söz konusu tutarın 449,7 milyar lirası konut, 86,7 milyar lirası taşıt ve 1,2 trilyon lirası ihtiyaç kredilerinden oluştu. Bu dönemde taksitli ticari kredilerin tutarı 10,9 milyar lira artarak 1,7 trilyon liraya çıktı.

TCMB’nin brüt rezervlerinde sert düşüş

Merkez Bankası, toplam rezervleri, 26 Temmuz haftasında bir önceki haftaya göre 5 milyar 899 milyon dolar azalışla 153 milyar 910 milyon dolardan 148 milyar 11 milyon dolara düştü. Merkez Bankası brüt döviz rezervleri 2 milyar 788 milyon dolar düşüşle 91 milyar 907 milyon dolara geriledi. Brüt döviz rezervleri, 19 Temmuz’da 94 milyar 695 milyon dolar seviyesinde bulunuyordu. Bu dönemde altın rezervleri ise 3 milyar 110 milyon dolar azalışla 59 milyar 214 milyon dolardan 56 milyar 104 milyon dolara düştü. Swap hariç net rezervlerde ise toparlanma görüldü. 26 Temmuz haftasında swap hariç net rezervler 24,4 milyar dolar oldu. Bir önceki hafta swap hariç net rezervler 22,9 milyar dolar seviyesindeydi.